Bydgoski Park Narodowy

Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze opublikowała dokument, w którym zaproponowała utworzenie 25 parków narodowych, w tym pierwszy park narodowy w naszym województwie – Bydgoski Park Narodowy. Do tej pięknej koncepcji, będzie trudno przekonać władze centralne i samorządowe. 

Obecnie parki narodowe zajmują zaledwie 1% terytorium Polski. Po analizie informacji na temat zgłoszonych przez nas obszarów okazuje się, że wiele z tych miejsc było uwzględnianych już wcześniej w projektach tworzonych po drugiej wojnie światowej – wyjaśnia Piotr Klub z Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze. – Często były to inicjatywy miejscowych przyrodników, które zostały zapomniane i nie doczekały się realizacji. Trwająca dziś debata o tym ile terytorium Polski powinno być chronione i w jaki sposób skłoniła nas do dokładnej analizy możliwości dotyczących poszerzenia obszaru najwyższej formy ochrony przyrody w naszym kraju, jaką jest park narodowy. 

Pytanie o Puszczę Bydgoską

W 2020 r. posłanki i posłowie Lewicy w interpelacji do Ministra Środowiska pytali:

1. Czy i jakie działania podejmie ministerstwo w celu uchronienia cennego terenu Puszczy Bydgoskiej przed ingerencją ludzką?
2. Czy ministerstwo utworzy w rejonie Puszczy Bydgoskiej Park Narodowy?
3. Jak ministerstwo odnosi się do budowy drogi S10 i planu przeprowadzenia jej odgałęzień przez tereny leśne, co doprowadzi do masowej wycinki lasów i zniszczenia cennych przyrodniczo obszarów?

W odpowiedzi Ministerstwo wyjaśniło, że Puszcza Bydgoska jest chroniona w sposób dostateczny:

wyznaczony jest rezerwat przyrody Łażyn, […]. Ochroną objęto również występujące w tym miejscu siedliska przyrodnicze oraz gatunki spełniające kryteria określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (zwanej Dyrektywą ptasią) oraz dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwanej Dyrektywą siedliskową), wyznaczając obszary Natura 2000: Wydmy Kotliny Toruńskiej PLH040041 i Leniec w Chorągiewce PLH040044. Ochroną objęto również dolinę rzeczną wzdłuż kompleksu leśnego, wyznaczając w tym miejscu obszary Natura 2000: Dybowska Dolina Wisły PLH040011 i Dolina Dolnej Wisły PLB040003. Ponadto, cały kompleks leśny objęty jest ochroną w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu Wydmy Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej część wschodnia i zachodnia. Wobec powyższego, resort środowiska nie planuje obecnie utworzenia na tym terenie nowych form ochrony przyrody.

Odpowiedź została udzielona, gdy były jeszcze rozpatrywane odwołania przed GDOŚ dotyczące drogi S10. Dziś już wiemy, że droga ekspresowa będzie projektowana na części obszarów, na których przyrodnicy widzieliby utworzenie parku.

Niezauważane skarby puszczy

Również nasze stowarzyszenie walczyło o ochronę obszaru “Źródlisk” w Puszczy Bydgoskiej. Nasza ekspertka, dr hab. Katarzyna Marcysiak pisała wtedy:

Między 12 a 13 kilometrem, czyli między punktami Łażyn i Rudy, droga ma przeciąć jeden z najbardziej atrakcyjnych i cennych przyrodniczo fragmentów Puszczy Bydgoskiej w okolicy miejscowości Rudy. Znajdują się tu źródła i wysięki zasilające niewielkie jeziorko i towarzyszące mu zagłębienie i towarzyszące mu zagłębienie wypełnione glebą organiczną, czyli murszowo-torfową, a następnie odpływające do Wisły w postaci cieku Rudna (Otorowska, Struga, Młyńska Struga). W pobliżu znajdują się także trzy stawy, powstałe na skutek spiętrzenia cieku. Dzięki temu okolica obfituje w bardzo zróżnicowane siedliska wodne i bagienne, charakteryzujące się wysoką bioróżnorodnością.

Dla obszaru brak inwentaryzacji botanicznej i siedliskowej, niemniej mapa potencjalnej roślinności naturalnej (Matuszkiewicz J.M. 2008) wykazuje w tym miejscu obecność siedliska łęgu jesionowo-olszowego Fraxino-Alnetum, które jest ujęte w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej jako siedlisko priorytetowe. Chronione prawem europejskim są także obszary źródliskowe.

Obecność gleb organicznych wskazuje na występowania lasów bagiennych, które również wymienione są w Załączniku I Dyrektywy. Analiza danych leśnych wykazuje w okolicy obecność kilkudziesięcioletnich drzew liściastych różnych gatunków, głównie olszy, brzozy, ale także lipy i dębów (https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/mapy dostęp 6.03.2020). Wymienione siedliska stanowią także miejsce występowania licznych gatunków zwierząt, w tym szczególnie płazów, ptaków oraz licznych bezkręgowców. Wg dostępnych danych, planowana inwestycja przecina strefy ochronne chronionych gatunków ptaków: bielika i bociana czarnego. Zbiorniki i cieki wodne stanowią ponadto wodopoje dla zwierząt.

Te argumenty nie znalazły jednak uznania GDOŚ, które jako wariant do realizacji trasy S-10 wybrało przebieg drogi położony na południe od DK 10.

Inny park

W zaproponowanym przez Fundację Dziedzictwo Przyrodnicze kształcie park nie może już powstać ze względu na wybrany wariant S10. Nie jesteśmy też optymistami, by lokalne władze zaakceptowały go również w innym wariancie, gdyż na wschód od stacji Emilianowo i linii kolejowej na południe od drogi S10 planowane jest tworzenie tzw. portu intermodalnego. Jest więc duża szansa, że zamiast parku narodowego, będziemy mieć park przemysłowy. Inwestycja ma zająć 1000 hektarów lasu. Po tym jak droga S10 przetnie lasy bagienne i cieki w okolicach Rudy, olbrzymia wyrwa w puszczy powstanie także na południe od nowej drogi. Z perspektywy samorządów zrzeszonych w Metropolii Bydgoszcz, budowa terminala traktowana jest jako szansa na rozwój, co znalazło odzwierciedlenie w projekcie strategii ZIT dla Bydgoskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Co by było gdyby…

Jak wskazuje autor koncepcji Bydgoskiego Parku Narodowego:

Gdyby Bydgoski Park Narodowy powstał, byłby on ważnym węzłem dla kluczowego europejskiego korytarza ekologicznego, biegnącego Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, łączącą doliny: Środkowej Wisły, Noteci, Warty i Odry. Na tym szlaku byłby on ogniwem pośrednim pomiędzy Kampinoskim Parkiem Narodowym wraz z proponowanym m.in. w tej publikacji – Wiślańskim Parkiem Narodowym, a Parkiem Narodowym Ujście Warty; wszystkie one razem leżałyby w wymienionej powyżej Pradolinie. W tym kontekście Bydgoski Park Narodowy wypełniłby lukę w sieci polskich parków narodowych. Stałby się on lokalną marką turystyczną oraz miejscem badań naukowych. Podniósłby on również prestiż regionu.

Niestety decydenci w regionie oraz ci na szczeblu ministerialnym nie myślą w tych kategoriach.

Źródła:

1. Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze, 25 nowych parków narodowych do utworzenia w Polsce [LINK]
2. Piotr Klub, Propozycja uzupełnienia polskiej sieci parków narodowych [LINK]
3. Interpelacja poselska nr 9277 [LINK]
4. Odpowiedź na interpelację nr 9277 [LINK]
5. Katarzyna Marcysiak, Skarby Puszczy Bydgoskiej, których nie widzi RDOŚ [LINK]
6. Metropolia Bydgoska, Czy przy S10 powstanie nowy, wielki park przemysłowy? Merytoryczna dyskusja na Forum Bursztynowego Szlaku, 11.10.2022 [LINK]
7. Bydgoszcz Nasze Miasto, W podbydgoskim Emilianowie ma powstać port intermodalny. Ta inwestycja to ogromna szansa na gospodarczy rozwój Bydgoszczy, 12.10.2022 [LINK]