Baza wiedzy

Jak parkowanie na terenie zielonym wpływa na rośliny i drzewa?

  • Parkowanie na terenach zielonych – zwłaszcza tych najmniejszych – to poważny problem w naszym mieście.
  • Przedstawiamy opinię naukową dr hab. Katarzyny Marcysiak.
  • Samochody rozjeżdżają zieleń w twojej okolicy? Napisz do nas!

Parkowanie bezpośrednio pod drzewami (na niewidocznych dla nas korzeniach) bardzo źle wpływa na ich kondycję. Efekty takiego działania mogą się ujawnić dopiero po kilku latach, bo dopiero po takim czasie drzewo zacznie obumierać. Warto zatem zapobiegać takim sytuacjom już teraz, zamiast później ratować chore drzewa. Problem ma dwie odsłony: pierwsza to nielegalne parkowanie – takich kierowców ściga straż miejska i policja. Druga odsłona jest bardziej skomplikowana – bo jak podejść do tematu, kiedy władze wprost zachęcają do parkowania w obrębie terenów zielonych, a czasem bezpośrednio na drzewach?

Głęboko zakorzeniony problem

Do tych drugich przykładów można zaliczyć wypowiedź rzecznika prasowego ZDMiKP. W dniu 12 maja wypowiadając się odnośnie samochodów parkujących pod drzewami na ul. Kossaka powiedział: Jest to pobocze gruntowe i nie ma przeciwwskazań do postoju pojazdów, które parkując nie utrudniają przejazdu. Źródło: [LINK]

ul. Kossaka

Na Kossaka w tym miejscu parkujące samochody pojawiły się wraz z rozpoczęciem prac na pobliskiej budowie. Wcześniej chodnik (lub zdaniem rzecznika pobocze) od jezdni odgradzał pas zieleni z drzewami. W 2017 miasto dosadziło kolejne drzewa.

To nie jedyne miejsce, gdzie drogowcy nie liczą się z zielenią. Kolejnym tego typu przykładem jest ul. Reja czy ul. Paderewskiego. Tam wyznaczono miejsca parkingowe wprost na drzewach. Zachęca to kierowców do stawania jednym kołem dosłownie na drzewach.

O kolejne przykłady w naszym mieście nietrudno. Pojazdy związane z przebudową placówki Muzeum Okręgowego na Gdańskiej regularnie przejeżdżają przez resztki nieutwardzonego terenu otaczającego drzewo na Gdańskiej. Jeżeli zajrzymy na teren pomiędzy muzeum a Klaryskami również znajdziemy samochody parkujące na zieleni. Kolejny przykład to auta parkujące na terenach zielonych sąsiadujących z Parkiem na Wzgórzu Dąbrowskiego czy Doliny Pięciu Stawów (formalnie te tereny nie są częścią parków).

Co możemy zrobić?

W art. 74 ust. 2 Konstytucji RP zapisano: ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Z kolei zgodnie z art. 5 Rzeczpospolita zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. W art. 68 ust.4 wskazano, że władze publiczne są zobowiązane do zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Zapisy te nakazują władzom ochronę środowiska: w tym wypadku przedłożenie dobrostanu drzew nad wygodę parkujących kierowców.

Ponadto stosowane zapisy znajdują się w Ustawie z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych, gdzie m.in. zabrania się w pasie drogowym czynności, które mogłyby powodować: usuwanie, niszczenie i uszkadzanie zadrzewień przydrożnych.

Będziemy dokumentować problematyczne miejsca i podejmować próby wyegzekwowania powyższych zapisów.

Jeżeli w twojej okolicy samochody rozjeżdżają tereny zielone: zrób zdjęcia i napisz do nas [LINK]

Jak parkowanie wpływa na drzewa i tereny zielone?

A na koniec najważniejsze. Czy wiecie co się dzieje z terenami zielonymi i drzewami, gdy parkują na nich samochody? O opinię opartą o źródła naukowe poprosiliśmy naszą członkinię dr hab. Katarzynę Marcysiak.

Przeznaczenie terenu bezpośrednio pod drzewami na parkowanie samochodów lub sprzętu budowlanego jest bardzo poważnym błędem, który może spowodować zamieranie drzew w przyszłości (Witkoś-red. 2012; Witkoś-Gnach, Tyszko-Chmielowiec-red. 2014). Stwierdzono bowiem, że największe znaczenie dla zamierania drzew w miastach mają przyczyny wpływające na rozwój korzeni drzew (Szczepanowska 2001; Kosmala 2005; Ziemiańska, Suchocka 2013), a za najistotniejsze czynniki wpływające na rozwój korzeni uznano właściwości wodno-powietrzne oraz zwięzłość (zagęszczenie) gleby (Coder 1996 za Suchocka 2013). Na żywotność roślin najgorzej wpływa ubicie gleby,  niewłaściwe nawadnianie oraz zniszczenie części systemu korzeniowego (Day, Bassuk 1994; Randrup i in. 2001). Odtworzenie oryginalnej struktury gleby jest prawie niemożliwe (Ziemiańska, Suchocka 2013).

Poruszanie się i parkowanie samochodów i sprzętu bezpośrednio pod drzewami powoduje zagęszczenie gleby, a parkujące samochody wywierają na podłoże ciśnienie ponad 220 kPa (Day, Bassuk 1994). Duży ruch może spowodować zagęszczenie gleby aż do jednego metra, a najsilniejsze do głębokości 30 cm (Kozłowski 1999). W tej strefie znajdują się korzenie włośnikowe, decydujące o zaopatrzeniu całego drzewa w wodę, a zatem o jego przeżyciu (Wingate-Hill, Jakobson 1982; Suchocka 2013). Pojazdy działają na glebę poprzez: obciążenie gleby, naprężenie ścinające spowodowane poślizgiem kół oraz wibrację silników przez opony (Kozłowski 1999). Zagęszczenie gleby powoduje zmiany struktury gleby i jej właściwości hydrologicznych, w szczególności: wzrost gęstości nasypowej gleby, rozkład agregatów glebowych, spadek porowatości gleby, utratę ciągłości porów, spadek zdolności infiltracji oraz wzrost spływu wody i erozji gleby (Jim 1993; Kozłowski 1999). W efekcie zmniejsza się absorpcja wody przez korzenie i może rozwinąć się deficyt wody w  liściach. Ciężkie zagęszczenie gleby zwykle zmniejsza także wchłanianie przez korzenie głównych składników mineralnych, zwłaszcza N, P i K. Jest to spowodowane przez straty składników mineralnych w glebie, zmniejszony dostęp korzeni do składników odżywczych i zmniejszoną zdolność korzeni do wchłaniania minerałów (Kozłowski 1999 i cytowana tam literatura). Stwierdzono także, że zagęszczanie gleby zmniejsza tempo fotosyntezy, co obniża ilość wytwarzanego przez drzewa tlenu, wpływając na usługi ekosystemowe drzewa w mieście.

Uszkodzenia drzewa spowodowane zagęszczeniem gleby mogą być widoczne dopiero po kilku latach, niekiedy dopiero po 5-12 latach (Kozłowski 1999; Ziemiańska, Suchocka 2013). Dlatego w licznych poradnikach dotyczących ochrony drzew w procesie inwestycji jednym z najważniejszych zaleceń jest ochrona strefy wokół drzewa (Purcell; Trees in relations… 2005; Tree protection … 2009; Dworniczak, Ziemiańska 2012; Ziemiańska, Suchocka 2013; Ziemiańska, Dworniczak, Piotrowski 2014). Niezbędna strefa ochronna wokół drzew powinna być ustanowiona co najmniej na powierzchni rzutu korony drzewa, literatura anglosaska (cyt. powyżej) określa ją nazwą „critical root zone” czyli strefą o krytycznym znaczeniu dla korzeni, i wymaga wytyczenia jej w promieniu 1,5 powierzchni rzutu korony.

Źródła:

Day S.D., Bassuk N.L. 1994. A review of the effects of soil compaction and amelioration treatments on landscape trees. Journal of Arboriculture 20(1): 9-17;

Dworniczak Ł, Ziemiańska M. 2012. Ochrona i projektowanie zadrzewień wzdłuż ciągów komunikacyjnych. W: Witkoś K. (red.) 2012. Aleje – podręcznik użytkownika. Jak dbać o drzewa, żeby nam służyły? Fundacja EkoRozwoju, Wrocław: 133-153;

Jim, C. Y. 1993. Soil compaction as a constraint to tree growth in tropical and subtropical urban habitats. Environment Conservation 20: 35–49;

Kosmala M. 2005: Co każdy arborysta o korzeniach drzew wiedzieć powinien. Uprawa i Ochrona Drzew nr 14., Międzynarodowe Towarzystwo Uprawy i Ochrony Drzew: 31-41;

Kozlowski T.T. 1999. Soil Compaction and Growth of Woody Plants. Scandinavian Journal  of Forest Research 14: 596–619;

Purcell L. Construction and Trees: Guidelines for Protection – FNR-463-W; ss. 4;

Randrup T.B., McPherson E.G., Costello L.R. 2001. A review of tree root conflicts with sidewalks, curbs, and roads. Urban Ecosystems, 5: 209–225;

Suchocka M. 2013. Ocena warunków siedliskowych oraz bariery rozwoju istniejących drzew na terenie fragmentów dzielnic Praga Północ i Praga Południe. Człowiek i Środowisko 37 (4): 51-74;

Szczepanowska H.B. 2001: Drzewa w mieście, Hortpress, Warszawa;

Tree Protection on Construction and Development Sites. Oregon Department of Forestry Washington State Department of Natural Resources, Oregon State University Extension Service, Washington State University Extension; ss. 18;

Trees in relation to construction. Recommendations. British Standards. 2005. ISBN 0 580 46418 0; ss. 38;

Wingate-Hill, R. & Jakobson, B. F. 1982. Increased mechanisation and soil damage in forests: a review. N Z J. For. Sci. 12: 380–393;

Witkoś K. (red.) 2012. Aleje – podręcznik użytkownika. Jak dbać o drzewa, żeby nam służyły? Fundacja EkoRozwoju, Wrocław, ss. 176;

Ziemiańska M., Suchocka M., 2013. Planowanie i zasady ochrony drzew w procesie inwestycyjnym. Zrównoważony Rozwój — Zastosowania, 4: 11-25.

Zdjęcia:
Marzena Błaszczyk, Emilia Czekała, Łukasz Kryger