Wpływ nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym na sytuację lasów

Zapraszamy do zapoznania się z artykułem dotyczącym wpływu zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym na lasy. Przygotował go dla nas mec. Jakub Słupski, który wcześniej analizował kwestię wpływu różnych przepisów na lasy, które pozostają poza zarządem Lasów Państwowych.

---

Nowelizacja Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 977 z późn. zm., dalej: „Ustawa planistyczna”).oraz niektórych innych ustaw1 (dalej: “Ustawa zmieniająca”), która weszła w życie w zasadniczej części we wrześniu 2023 r., wprowadziła daleko idące zmiany w systemie gospodarowania przestrzenią w Polsce.

Zmiany mają znaczenie w szczególności dla planowania zabudowy, gdzie postanowiono o eliminacji studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które  docelowo zostaną zastąpione planami ogólnymi, czy też o eliminacji większości przypadków, w których możliwe było wydawanie decyzji o warunkach zabudowy. Wprowadzono jednocześnie nową instytucję, jaką jest plan rozwoju gminy, a także zintegrowane plany inwestycyjne, a ponadto nowelizacja zmienia w pewnym zakresie sposób obowiązywania planów miejscowych. Zaostrzono także zasady dopuszczalnych zmian przeznaczenia gruntów rolnych, które położone są w pobliżu obszarów gęściej zabudowanych.

W odniesieniu do lasów ustawa nie wprowadza daleko idących zmian – w zasadzie są one wręcz kosmetyczne. Ustawa o lasach została w pewnym zakresie znowelizowana, jednak są to zmiany minimalne. Większe znaczenie, choć nie tyle dla lasów, co gruntów rolnych, a więc pośrednio dla ochrony krajobrazu, ma nowelizacja ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (dalej: „Ustawa rolna”), którą z jednej strony tymczasowo znacząco ograniczono możliwość przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne (tzw. odralniania) bez zgody właściwego ministra na obszarach, dla których nie uchwalono miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 7 nowelizowanej ustawy) – jednak z drugiej strony, jeśli gmina na danym obszarze ustanowi w planie zagospodarowania obszar uzupełniania zabudowy, odrolnienie będzie możliwe nie tylko bez zgody ministra, ale także bez spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków.

Podobna sytuacja ma miejsce również w przypadku pozostałych ustaw nowelizowanych przez Ustawę zmieniającą – o ile niekiedy zmiany wspominają o kwestiach ochrony przyrody lub zieleni, to nie dotyczą wprost lasów, a najczęściej nie wprowadzają istotnych zmian także w tych szerzej ujętych kwestiach (wykaz zmian przynajmniej formalnie odnoszących się do zagadnień związanych z zielenią znajduje się na końcu).

W związku z powyższym główne znaczenie dla lasów będą miały przepisy samej nowelizowanej Ustawy planistycznej, aczkolwiek należy ponownie zaznaczyć, że będą to zmiany o charakterze drugorzędnym, lub będą one związane z ogólnymi zmianami systemu planistycznego, nie wyróżniając obszarów leśnych (np. zmiana sposobu konsultowania dokumentów planistycznych).

Należy wskazać przede wszystkim następujące zagadnienia:

• Eliminacja studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które zastąpione zostanie dwoma dokumentami: strategią rozwoju gminy oraz planem ogólnym.

• Strategia będzie miała charakter koncepcyjny, nie jest aktem prawa miejscowego ani aktem planistycznym. Wskazywała będzie strategiczne cele gminy w wymiarze przestrzennym, społecznym, gospodarczym, metody ich osiągnięcia i oczekiwane rezultaty. Strategia uwzględnia m.in. system powiązań przyrodniczych.

• Ponieważ strategie zostaną utworzone, jest wysoce wskazane, aby podmioty zainteresowane ochroną przyrody korzystały ze swoich uprawnień i w ramach konsultacji walczyły o właściwe osadzenie kwestii przyrodniczych w strategii (w tym o odpowiednie rozpoznanie walorów przyrodniczych gminy oraz zagwarantowanie ich zachowania).

• Plan ogólny jest aktem prawa miejscowego, wprowadzanym dla całego obszaru gminy. Obowiązkowo musi wprowadzać katalog stref planistycznych (określających przeznaczenie danego obszaru). Fakultatywnie może wprowadzać np. obszary uzupełniania zabudowy lub obszary zabudowy śródmiejskiej. Poszczególnych stref planistycznych nie można ze sobą łączyć, dany teren musi mieć określoną jedną strefę.

• Plany ogólne będą w założeniu przeciwdziałać rozlewaniu się zabudowy, co ma zostać osiągnięte m.in. przez jej dogęszczanie. Jednak bez racjonalnego uwzględnienia zieleni może to jednak stanowić dla niej zagrożenie, stąd na etapie konsultacji należy zwracać uwagę na tą kwestię.

• Plan ogólny musi uwzględniać nie tylko założenia Strategii, ale także m.in. formy ochrony przyrody i ich otuliny, rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym oraz krajobrazy priorytetowe.

• Charakterystyczna będzie forma Planu, który stanowi plik z danymi. Opis i rysunki znajdą się w uzasadnieniu, które nie stanowi formalnie części planu.

• Wprowadzone zostały pewne zmiany do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, np. możliwość określenia granic infrastruktury podziemnej. Zmiana przeznaczenia terenów rolnych klas I-III i terenów leśnych będzie docelowo możliwa jedynie na podstawie MPZP.

• Wprowadzono kategorię tzw. planu uproszczonego, m.in. ze ograniczeniem i skróconymi okresami konsultacji. Może zostać uchwalony jedynie w szczególnych wypadkach (katalog zamknięty, np. zmiana dotyczy wyłącznie lokalizacji instalacji odnawialnych źródeł energii innych niż elektrownie wiatrowe). Nie można skorzystać z procedury uproszczonej m.in. w przypadku, gdy zmiana dotyczy przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wymagającego zgody odrolnieniowej (odlesieniowej) czy inwestycji na terenie parków narodowych i rezerwatów z otulinami.

• Wprowadzono sankcję za zmianę zagospodarowania terenu niezgodnie z MPZP (możliwość wydania przez wójta decyzji o nakazaniu zmiany zagospodarowania, która może podlegać przymusowej egzekucji).

• Ustanowiono możliwość uchwalania zintegrowanych planów inwestycyjnych – jest to rodzaj umowy między gminą a inwestorem (np. deweloperem) co do partycypacji w kosztach zmian planistycznych terenu. ZPI stanowi szczególną formę planu miejscowego.

• ZPI zastępuję specustawę mieszkaniową (lex developer), która wygaśnie szybciej, niż pierwotnie planowano (1 stycznia 2026 r.).

• Wprowadzono okres ważności decyzji o warunkach zabudowy – te wydane po 31 grudnia 2025 r. będą ważne tylko przez 5 lat. Od 1 stycznia 2026 r. decyzje WZ będą mogły być wydawane jedynie na terenie, dla którego uchwalono plan ogólny i jedynie na obszarze, gdzie ustanowiono obszar uzupełniania zabudowy.

• Ustawa zmieniająca wprowadza zróżnicowane terminy wejścia w życie poszczególnych zapisów, zmiany są rozłożone na kilka lat.

Ponadto za istotne należy uznać zmiany w zakresie konsultacji społecznych. Warto przytoczyć w tym miejscu fragment przepisu 8i znowelizownej Ustawy planistycznej:

Art. 8i. [Formy konsultacji społecznych]

1. Formami konsultacji społecznych są:

1) zbieranie uwag;

2) spotkania otwarte, panele eksperckie lub warsztaty, poprzedzone prezentacją projektu aktu planowania przestrzennego;

3) spotkania plenerowe lub spacery studyjne, zorganizowane na obszarze objętym aktem planowania przestrzennego;

4) ankiety lub geoankiety;

5) wywiady, prowadzenie punktu konsultacyjnego lub dyżury projektanta.

2. Konsultacje społeczne prowadzi się z wykorzystaniem co najmniej formy, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jednej z form, o których mowa w ust. 1 pkt 2, oraz jednej z form, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5.

Ustawa ponadto wprost wskazuje, że ww. katalog ma charakter otwarty.

Podsumowując, znowelizowana Ustawa planistyczna nie wpływa znacząco na sytuację lasów, jednak z uwagi na przemodelowanie całego systemu planowania przestrzennego oraz konieczność sporządzenia nowych dokumentów strategicznych i planistycznych tak dla lasów jak i pozostałych części przyrody otwierają zarówno szanse na lepszą ochronę, jak i zagrożenia wynikające z niewystarczającego uwzględnienia w dokumentach. Niezbędne jest zatem aktywne uczestniczenie strony społecznej w konsultacjach społecznych i kontrolowanie prawidłowości prac.

Pod tym linkiem znajduje się zestawienie fragmentów Ustawy zmieniającej, mogących mieć znaczenie dla lasów oraz kwestii ochrony przyrody.

mec. Jakub Słupski

 

Praktyczna wskazówka Przy konsultacjach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub planu ogólnego warto zajrzeć do Banku Danych o Lasach. Informacje zawarte w bazie odnoszą się do lasów wszystkich własności, o ile został dla nich opracowany PUL (Plan Urządzenia Lasu). Jest tam również informacja o planowanych zabiegach gospodarczych

 

 

 

 

 

.