Koalicja na rzecz lasów i przyrody – zapraszamy

Zapraszamy organizacje i inicjatywy nieformalne do dołączenia do Koalicji na rzecz lasów i przyrody. Poniżej znajdziecie najważniejsze informacje.

Dlaczego lasy?

Lasy w mieście i jego sąsiedztwie pełnią kluczowe role:

Poprawa jakości powietrza: Lasy miejskie absorbowają zanieczyszczenia i produkują tlen, co przyczynia się do poprawy jakości powietrza.
Regulacja klimatu: Drzewa w lasach łagodzą skrajne temperatury, zapewniając chłodniejsze lato i cieplejszą zimę.
Ochrona bioróżnorodności: Są siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, zwiększając bioróżnorodność w obszarach miejskich.
Rekreacja i wypoczynek: Oferują mieszkańcom miejsce do wypoczynku, rekreacji i kontaktu z naturą.
Edukacja i świadomość ekologiczna: Służą jako miejsca edukacyjne, zwiększające świadomość ekologiczną społeczeństwa.
Łagodzenie hałasu: Drzewa i krzewy działają jako naturalne bariery akustyczne, redukując hałas miejski.
Zapobieganie erozji: System korzeniowy drzew i roślin stabilizuje glebę, zapobiegając erozji.
Zarządzanie wodą: Lasy pomagają w zarządzaniu wodami opadowymi, zmniejszając ryzyko powodzi.
Estetyka i wartość krajobrazowa: Zwiększają estetykę i wartość krajobrazową miast.
Wpływ na zdrowie psychiczne: Przebywanie w otoczeniu zieleni ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i samopoczucie mieszkańców.

Cele koalicji

Tworzenie lasów ochronnych, lasów komunalnych i lasów społecznych
Aktywne uczestnictwo w konsultacjach społecznych dotyczące przyrody w Bydgoszczy i w regionie
Objęcie kolejnych miejsc w Bydgoszczy i okolicach różnymi formami ochrony przyrody oraz utworzenie Parku Narodowego Puszczy Bydgoskiej
Budowanie świadomości ekologicznej przez aktywną turystykę i rekreację, organizowanie spacerów i rajdów.
Ochrona zabytków kultury, historii, miejsc ważnych społecznie ze szczególnym uwzględnieniem miejsc zaniedbanych i zapomnianych
Wspieranie zmian w prawie korzystnych dla ochrony przyrody i lasów oraz umożliwiających aktywną partycypację mieszkańców i wpływ na podejmowane decyzje

Omówienie poszczególnych celów

Tworzenie lasów ochronnych, lasów komunalnych i lasów społecznych

Lasy ochronne

Lasy ochronne w Polsce są zdefiniowane w art. 15 Ustawy o lasach. Do lasów ochronnych zaliczane są te, które spełniają określone funkcje ekologiczne i społeczne, takie jak ochrona gleby przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymywanie osuwania się ziemi, ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, oraz regulacja stosunków hydrologicznych w zlewni i na obszarach wododziałów. Decyzje o uznaniu lasu za ochronny lub o pozbawieniu go tego statusu w przypadku lasów stanowiących własność Skarbu Państwa podejmuje minister środowiska, natomiast w odniesieniu do pozostałych lasów – starosta, po uzgodnieniu z właścicielem lasu i po zasięgnięciu opinii rady gminy. W miastach na prawach powiatu – jak Bydgoszcz – decyzja należy do Prezydenta Miasta. Zmiana właściciela nie wpływa na status lasu jako ochronnego, ale może mieć wpływ na właściwość organu podejmującego decyzje.

Gminy mogą podejmować różne działania w sprawie lasów ochronnych. Jednym z takich działań jest przygotowanie opinii przez rady gminy w procesie podejmowania decyzji o uznaniu lasu za ochronny lub o pozbawieniu go tego statusu. Gminy mogą również wnioskować o uznania konkretnego lasu za ochronny, jeżeli spełnia on wymagane kryteria ekologiczne i społeczne.

W takich lasach jest prowadzona gospodarka leśna, ale podlega ona ograniczeniom opisanym w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej.

Ważne jest wskazane w rozporządzeniu stosowanie zrębów zupełnych do najsłabszych siedlisk leśnych oraz prowadzenia ścinki drzew, zrywki i wywozu drewna w sposób zapewniający w maksymalnym stopniu ochronę gleby i roślinności leśnej Celem jest zachowanie trwałości lasów:, dbałość o stan zdrowotny i sanitarny lasów oraz. preferowanie naturalnego odnowienia lasu,.

Lasy komunalne

Na terenie Bydgoszczy znajdują się lasy należące do miasta, trudno jednak mówić o lasach komunalnych. Tworzenie lasów komunalnych ma na celu zalesianie nowych terenów i tworzenie zielonych pierścieni, które będą chronić mieszkańców. Tworzenie lasów miejskich w Polsce nie jest ujednolicone. Proces ten zależy od woli i aktywności lokalnych organów samorządowych. Nie istnieje też jednolity system nadzoru nad lasami miejskimi, zarówno na skalę krajową, jak i w poszczególnych miastach, gdzie różne jednostki miejskie zarządzają swoimi lasami. Charakterystyczne jest posiadanie przez każde z miast własnych, indywidualnych prawno-administracyjnych rozwiązań. W rezultacie, organy zarządzające lasami miejskimi często napotykają na problemy prawne i organizacyjne. Brakuje powszechnie obowiązujących przepisów prawnych (ustaw, rozporządzeń) odnoszących się wprost do leśnictwa miejskiego i lasów komunalnych.

Na terenie Bydgoszczy znajduje się 4989,12 ha lasów, z czego ponad 4500 ha zarządzanych jest przez Lasy Państwowe, 157 ha należy do miasta, a 110 ha to lasy prywatne. Największym miejskim terenem lasów zarządza Leśny Park Kultury i Wypoczynku.

Poniżej kilka przykładów lasów komunalnych:

Poznań

Początki lasów komunalnych w Poznaniu datują się na rok 1834, kiedy to księżna Ludwika Radziwiłłówna udostępniła 80 ha lasu Dębińskiego dla publicznego użytku. W 1931 r., z powodu niskiego wskaźnika ilości lasów na mieszkańca, rozpisano konkurs na program poprawy tej sytuacji, który jednak nie został zrealizowany przed II Wojną Światową. W czasie okupacji dokonano zalesień na obszarze 600 ha, tworząc m.in. jeziora Rusałka i Malta. Po wojnie zalesiono dodatkowe 593 ha, a obecnie w granicach Poznania znajduje się ponad 4000 ha gruntów leśnych, z czego ponad 2500 ha stanowią lasy komunalne.

Warszawa

Historia lasów miejskich w Warszawie sięga początków XX wieku. W 1907 roku władze Warszawy kupiły Las Bielański i Las Młociński na potrzeby wypoczynku mieszkańców. W 1938 roku wykupiono z dóbr wilanowskich Las Kabacki. Lasy te funkcjonowały w strukturach miasta do 1950 roku, kiedy to socjalistyczny system prawa zlikwidował własność komunalną, a lasy stały się własnością Skarbu Państwa. W 1963 roku zapadła decyzja o prowadzeniu odrębnej gospodarki leśnej miasta. W 1995 roku, po zmianie ustroju Warszawy, Zarząd Miasta przekazał obowiązki prowadzenia gospodarki leśnej Zarządowi Oczyszczania Miasta. W 2002 roku zadania te przejął Prezydent m.st. Warszawy. W 2007 roku Rada Miasta powołała jednostkę budżetową Lasy Miejskie – Warszawa, która obecnie prowadzi gospodarkę leśną w mieście. Obecnie lasy w Warszawie zajmują blisko 8 tys. ha, co stanowi około 15% powierzchni miasta.

Szczecin

Lasy miejskie w Szczecinie zarządzane są przez Wydział Lasów Miejskich Zakładu Usług Komunalnych. Na terenie Lasów Miejskich znajduje się rezerwat przyrody „Zdroje” z okazałymi cisami oraz różne formy ochrony przyrody, jak pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Jezioro Szmaragdowe i szlaki turystyczne, w tym edukacyjne, przyciągają tysiące turystów. Park Leśny Arkoński i Park Leśny Głębokie, z bogatą roślinnością i atrakcjami wodnymi, są kluczowymi miejscami rekreacji.

Lasy społeczne

To lasy, gdzie gospodarka leśna ma być ukierunkowana na utrzymanie walorów krajobrazowych lasu. Taką formę wprowadza Zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych nr 58 z dnia 5 lipca 2022 r.. Lasy społeczne powinny zostać wyznaczone w bliskim lub bezpośrednim sąsiedztwie osiedli mieszkaniowych czy wzdłuż głównych szlaków, na których koncentruje się ruch rekreacyjny. Tam gdzie spacerujemy, uprawiamy sport lub bawimy się z dziećmi.

Aktywne uczestnictwo w konsultacjach społecznych dotyczące przyrody w Bydgoszczy i w regionie

Konwencja z Aarhus i polskie ustawy gwarantuje nam jako społeczeństwu udział w podejmowaniu decyzji dotyczących przyrody. Niestety nie ma jednego miejsca, w którym moglibyśmy łatwo znaleźć informacje dotyczące możliwości udziału w konsultacjach, ponieważ regulują je różne przepisy. Konsultacje dotyczące planu ogólnego (dawne studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego reguluje ustawa o planowaniu przestrzennym. Wiele spraw w mieście czy gminie jest konsultowanych zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym. Szczególnym przypadkiem jest także budżet obywatelski, który jest także formą konsultacji, w którym mieszkańcy mogą zdecydować np. czy chcą posadzić drzewa, czy wyciąć je pod parking. Jeszcze inne formy konsultacji związane są dużymi inwestycjami – takimi, dla których wykonuje się raporty oddziaływania na środowisko. Konsultowane powinny także z mieszkańcami Plany Urządzania Lasów (PUL) czy lasy społeczne. W ramach koalicji chcemy wymieniać się wiedzą w tym zakresie, informować mieszkańców o trwających konsultacjach i zachęcać do udziału w tym procesie.

Objęcie kolejnych miejsc w Bydgoszczy i okolicach różnymi formami ochrony przyrody oraz utworzenie Parku Narodowego Puszczy Bydgoskiej

W dobie kryzysu klimatycznego szczególnie ważne jest zachowanie ostatnich dzikich lub pół-dzikich miejsc w naszej okolicy. Chcemy zmapować najciekawsze i najcenniejsze miejsca i zawalczyć o ich ochronę. W Polsce istnieje wiele form ochrony przyrody:

Parki Narodowe: Służą ochronie najcenniejszych przyrodniczo obszarów, zachowując je w możliwie niezmienionym stanie.
Rezerwaty przyrody: Chronią konkretne obiekty przyrody nieożywionej i ożywionej oraz ich siedliska.
Parki Krajobrazowe: Obejmują obszary o wyjątkowych walorach krajobrazowych, często sąsiadują z parkami narodowymi.
Obszary chronionego krajobrazu: Obejmują tereny o szczególnych wartościach przyrodniczych, historycznych i kulturowych.
Pomniki przyrody: Indywidualne obiekty przyrody, jak drzewa, skały czy jaskinie, objęte ochroną ze względu na ich wyjątkowe cechy.
Stanowiska dokumentacyjne: Chronią miejsca o szczególnym znaczeniu naukowym.
Użytki ekologiczne: Mniejsze obszary chronione, mające znaczenie dla zachowania bioróżnorodności i ekosystemów.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: Chronią cenne kompleksy przyrodnicze i krajobrazowe.
Ochrona gatunkowa: Dotyczy poszczególnych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, zarówno tych zagrożonych wyginięciem, jak i tych pospolitych.
Obszary Natura 2000: Sieć obszarów chronionych w ramach Unii Europejskiej, mająca na celu ochronę najcenniejszych siedlisk i gatunków fauny i flory.

W Bydgoszczy mamy ponad 100 drzew – pomników przyrody. Na obrzeżach znajduje się Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Wisły oraz Obszary Natura 2000. Na terenie miasta nie mamy żadnego rezerwatu. W promieniu 20 km od Bydgoszczy znajduje się kilkanaście rezerwatów przyrody różnego typu: leśnych, florystycznych, ornitologicznych, krajobrazowych i torfowiskowych.

Budowanie świadomości ekologicznej przez aktywną turystykę i rekreację, organizowanie spacerów i rajdów.

Przebywanie na świeżym powietrzu i aktywny wypoczynek bezpośrednio łączy ludzi z naturą, co zwiększa ich zrozumienie i docenienie środowiska naturalnego. Bezpośredni kontakt z przyrodą wzbudza większą troskę o jej stan i przyczynia się do rozwoju postaw proekologicznych. Organizowane wycieczki i wydarzenia edukacyjne w lasach mogą służyć jako platforma do nauki o lokalnej florze, faunie i ekosystemach, podkreślając potrzebę ich ochrony. Takie działania sprzyjają również zdrowiu fizycznemu i psychicznemu uczestników, podkreślając związek między dobrym samopoczuciem a zdrowym środowiskiem. Promując turystykę ekologiczną, organizacje mogą również wspierać ochronę przyrody, angażując społeczność w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Ochrona zabytków kultury, historii, miejsc ważnych społecznie ze szczególnym uwzględnieniem miejsc zaniedbanych i zapomnianych

Ochrona zabytków kultury i historii, szczególnie tych zaniedbanych i zapomnianych na terenach lasów, jest niezwykle ważna, ponieważ stanowią one bezcenne dziedzictwo kulturowe. Zabytki te są świadkami przeszłości, pozwalają na lepsze zrozumienie historii lokalnej społeczności i narodu, a także dają wgląd w dawne sposoby życia, tradycje i umiejętności. Ich ochrona i konserwacja sprzyjają edukacji historycznej i kulturowej, wzbogacając wiedzę o przeszłości i umożliwiając przekazywanie tej wiedzy kolejnym pokoleniom. Dzięki temu zwiększa się świadomość społeczna i szacunek do własnej historii oraz tożsamości kulturowej.

Miejsca te, często ukryte w lasach i zapomniane, mogą również odgrywać ważną rolę w turystyce i rekreacji, przyciągając zwiedzających zainteresowanych historią i kulturą. Przywracanie takich miejsc do życia i ich odpowiednia prezentacja mogą przyczynić się do ożywienia lokalnej społeczności i ekonomii, jednocześnie zachowując integralność środowiska naturalnego. Ochrona takich zabytków i miejsc pamięci pomaga w zachowaniu unikalnego charakteru krajobrazu, promując jednocześnie wartości ekologiczne i kulturalne regionu.

Wspieranie zmian w prawie korzystnych dla ochrony przyrody i lasów oraz umożliwiających aktywną partycypację mieszkańców i wpływ na podejmowane decyzje

Prawo dotyczące ochrony przyrody nie jest doskonałe i wiele pozostaje do zmiany – zarówno w kwestii ochrony drzew w mieście, gospodarowania lasami czy wpływu mieszkańców na podejmowane decyzje. Chcemy brać udział w procesie legislacyjnym, który będzie wspierał ochronę przyrody i przeciwdziałanie kryzysowi klimatycznemu. Warto tu wymienić choćby Manifest Leśny, które wskazuje najpilniejsze kwestie związane z koniecznymi zmianami w ustawie o lasach czy postulowane przez liczne organizacje zmiany dotyczące ochrony drzew. Chcemy by tworzący prawo mieli świadomość, że nie działają w próżni, że wiele osób czeka na ich propozycje z nadzieją zmiany na lepsze, poprawę w zakresie ochrony przyrody i prawdziwe wsłuchanie się w głos mieszkańców. Deklarujemy chęć uczestnictwa w publicznych wysłuchaniach dotyczących nowych ustaw, konsultacjach społecznych związanych z nową legislacją i udziałem w komisjach sejmowych i senackich, które będą pracować nad nowymi rozwiązaniami.

Jak dołączyć do koalicji?

Jeżeli zgadzasz się z naszymi celami, masz własne pomysły na działanie w opisanych obszarach, zapraszamy do dołączenia do koalicji. Zachęcamy organizacje pozarządowe i nieformalne inicjatywy działające w naszym regionie do kontaktu. Wystarczy przesłać na adres zielonomi@modrzew.org.pl następujące informacje: nazwa organizacji/inicjatywy, imię i nazwisko osoby do kontaktu, adres e-mail, numer telefonu. Można przesłać również logo, które umieścimy na stronie.