Spotkanie otwierające prace nad lasami aglomeracyjnymi w Bydgoszczy

16 września 2024 roku w Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy odbyło się spotkanie inaugurujące prace zespołu, który ma wyznaczyć lasy o wiodącej funkcji społecznej w sąsiedztwie Bydgoszczy i Torunia. Na wskazanie tych obszarów zespół ma czas do końca października.

Wytyczne dotyczące lasów aglomeracyjnych

Do zespołu, który ma zająć się tematem wyznaczenia lasów społecznych w okolicach Bydgoszczy zostaliśmy powołani w lipcu decyzją Ministry Klimatu i Środowiska. W skład zespołu wchodzi kilkadziesiąt osób: przedstawicieli nadleśnictw, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, przedstawicieli gmin, starostw, przemysłu drzewnego. Zespół ma pracować zgodnie z wytycznymi przygotowanymi w ramach Ogólnopolskiej Narady o Lasach.

Czym są lasy społeczne?

Lasy o wiodącej funkcji społecznej, nazywane również lasami aglomeracyjnymi, to obszary leśne, które mają na celu zaspokojenie potrzeb lokalnych społeczności. W kontekście rosnącego znaczenia tych lasów, wytyczono cele takie jak poprawa dostępności terenów leśnych dla mieszkańców, ochrona środowiska naturalnego oraz przeciwdziałanie negatywnym skutkom urbanizacji. Lasy te mają pełnić funkcję ochronną, rekreacyjną i edukacyjną, co wymaga odpowiedniego zarządzania, a także zmodyfikowania gospodarki leśnej.

Kryteria wyboru lasów społecznych

Zespół ma do końca października wskazać obszary lasów społecznych. Jako zespołowi podczas wczorajszego spotkania przekazano nam, że takie lasy będzie można wyznaczyć  na obszarze nadleśnictw: Bydgoszcz, Żołędowo, Solec Kujawski, Gniewkowo, Cierpiszewo, Dobrzejewice, Toruń. Nie ma na tej liście Nadleśnictwa Różanna, pod które podlegają lasy leżące w Samociążku czy nad Jeziorem Koronowskim. O to dlaczego lasy społeczne zostały już na wstępie ograniczone do obszarów bezpośrednio sąsiadujących z miastem będziemy jeszcze pytać.

W wytycznych znajdziemy następujące kryteria, którymi powinny się kierować członkowie zespołu w swoich pracach:

Lasy kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnej społeczności – obszary leśne, które mają szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej.

Lasy intensywnie użytkowane rekreacyjnie lub turystycznie – lasy, które są często wykorzystywane przez mieszkańców oraz turystów do aktywności na świeżym powietrzu.

Tereny leśne w sąsiedztwie ośrodków wypoczynkowych, hoteli – lasy położone blisko obiektów turystycznych, które pełnią funkcję rekreacyjną i wypoczynkową.

Lasy położone w sąsiedztwie zwartej zabudowy – obszary leśne w pobliżu terenów zurbanizowanych, które pełnią funkcję zielonych przestrzeni miejskich.

Lasy uzdrowiskowe lub użytkowane w celach zdrowotnych – lasy, które mają szczególne znaczenie zdrowotne, wykorzystywane w celach leczniczych lub rehabilitacyjnych.

Obszary cenne z uwagi na usługi ekosystemowe – lasy, które mają wysoką wartość ekosystemową, wspierające bioróżnorodność oraz inne funkcje ekologiczne.

Obszary istotne dla zaopatrzenia w wodę – lasy odgrywające kluczową rolę w ochronie zasobów wodnych i dostarczaniu wody.

 

Przebieg spotkania

Spotkanie składało się z dwóch części – oficjalnej otwierającej prace zespołu oraz panelu eksperckiego. Prace zespołu otworzyli wicewojewoda kujawsko-pomorski Michał Koniuch, Łukasz Paradowski z Ministerstwa Klimatu i Środowiska  oraz poseł Marcin Skonieczka. W trakcie wystąpień wprowadzających przedstawiono cel projektu wytyczania lasów o zwiększonej funkcji społecznej na poziomie krajowym i regionalnym. Łukasz Paradowski omówił wytyczne i proces wdrażania projektu na szczeblu ogólnopolskim, podkreślając znaczenie odpowiedniego zarządzania lasami w kontekście ochrony przyrody i przeciwdziałania zmianom klimatu.

Następnie Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu – Włodzimierz Pamfil przedstawił kryteria wyboru lasów i propozycję gospodarowania w lasach społecznych. Wskazał na możliwości takie jak modyfikacja gospodarki leśnej, ograniczenia w użytkowaniu czy wyłączenie z użytkowania. Działania, które wpisywały by się w powyższe możliwości to np. ochrona starodrzewów, minimalizacja zrębów zupełnych, wykorzystanie naturalnych procesów odnowienia czy podwyższenie indywidualne wieku rębności poszczególnych drzewostanów.

W jego prezentacji silnie wybrzmiały kwestie związane z bezpieczeństwem w lasach i odpowiedzialnością leśników za spadające gałęzie czy przewracające się drzewa. Widzimy tu pole do zastanowienia się nad wspólnym wnioskiem o zmianę przepisów. Tymczasem  postanowiliśmy też zapytać o liczbę wypadków w lasach, w tym wypadki ze skutkiem śmiertelnym w ostatnich latach. Wnioski skierowaliśmy do Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, RDLP w Toruniu i nadleśnictw na terenie, których mamy wyznaczać lasy społeczne.

Pod koniec swojej prezentacji dyrektor RDLP przedstawił także jakie lasy wskazano jako lasy społeczne w ramach prac prowadzonych przez zespoły współpracy lokalnej.

W drugiej części w panelu eksperckim głos zabrali: Piotr Kozłowski (starosta powiatu bydgoskiego), Michał Przybysz (Stowarzyszenie MODrzew), prof. Bogdan Chojnicki (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu), Mateusz Stopiński (rzecznik prasowy Nadleśnictwa Toruń), Marek Szymczak (reprezentujący przemysł drzewny, PLWD sp.z o.o. ze Świecia).

Piotr Kozłowski i Michał Przybysz zwrócił uwagę na potrzebę większego zaangażowania lokalnych społeczności w zarządzanie lasami w sąsiedztwie miast, miasteczek i wsi.  Mateusz Stopiński stwierdził, że w odniesieniu do lasów krąży wiele półprawd, tak jak chirurg nie pyta wszystkich obywateli jak operować, tak jednak leśnicy biorąc pod uwagę głos społeczny powinni mieć duży wkład w zarządzanie.

Z kolei Marek Szymczak podkreślał, że ważne jest zachowanie równowagi pomiędzy potrzebami społecznymi a zapewnieniem dostępności drewna, który jest odnawialnym surowcem o dużym znaczeniu gospodarczym.

W dalszej części dyskusji  Michał Przybysz (MODrzew) zwrócił uwagę, że w ostatnich latach społeczeństwo było niezadowolone tym jak lasy są zarządzane. Debata jest mocno spolaryzowana. Z jego obserwacji  – osoby działającej społecznie, ojca, przewodnika wycieczek przyrodniczych – w ciągu ostatnich 20 lat zaszły duże zmiany, weszliśmy do UE, duża część społeczeństwa wzbogaciła się, żyjemy inaczej. To wszystko przekłada się na stosunek do przyrody, szczególności do lasów. Kontakt z przyrodą jest dla pewnej grupy intensywniejszy – duża część społeczeństwa migruje do dużych miast. Ludzie czują potrzebę powrotu do korzeni, odpoczynku w lesie. Z centrów miast ludzie przeprowadzają się na przedmieścia być bliżej lasu. Potem ze zdziwieniem odkrywają, że las znika – dla niektórych osób jest to psychiczny wstrząs. Podkreślił, że zdaje sobie sprawę, że większa część lasów to lasy gospodarcze, ale dla zwykłych osób to nie musi być takie oczywiste. Dlatego potrzebna jest modyfikacja konsensusu.

Prof. Bogdan Chojnicki opowiedział o usługach ekosystemowych jako jednym ze sposobów w jaki można podejść do lasów. Pierwsza funkcja to zaopatrzenie: drewno, grzyby, dziki – ważna funkcja – klasyczna usługa ekosystemowa, która jego zdaniem zmienia się pokoleniowo. Była ważniejsza 20-40 lat temu niż jest obecnie. Druga funkcja to funkcja kulturowa: wartość krajobrazowa, coś co trudno nazwać lub wycenić. Z drugiej strony zignorowanie też jest błędem, bo społeczeństwo widzi las właśnie w taki sposób. Z  tym trzeba się będzie w ramach prac zmierzyć. Jako trzecią funkcję wskazał funkcję regulacyjną: obecność wody w środowisku. Wskazał, nie powinniśmy tracić wody w głupi sposób, lasy są nam potrzebne do tego, żeby broniły nam wody i magazynowały CO2. To ważne funkcje lasów w kontekście zmian klimatu.

Mateusz Stopiński (Nadleśnictwo Toruń) wskazał, że ludzi denerwuje tempo zmian. Podkreślił, że temat edukacji powinien zaistnieć w debacie. Ważna jest edukacja osób dorosłych. Mamy tendencję migawkowego postrzegania rzeczywistości. Tymczasem las się zmienia. Trzeba pracować na społeczeństwie, uświadamiać, że las jest jaki jest, dzięki leśnikom. Kto nie lepiej niż leśnicy potrafi pokierować procesem zmian? Trwa migracja lasów, gatunki borealne ustępują. Zmiany, przebudowa gatunkowa są potrzebne. Widzi też, że społeczeństwo ma większe wymagania niż kiedyś. Podkreślił też, że leśnicy są otwarci na rozmowę.

Spotkanie prowadzili Joanna Suchecka i Krzysztof Śleboda z Pracowni Zrównoważonego Rozwoju z Torunia.

Stowarzyszenie MODrzew – Monitoring Obywatelski Drzew reprezentowali Marzena Błaszczyk i Michał Przybysz (jako ekspert zaproszony do panelu).

Kolejne spotkania – w formie roboczej – planowane są w dniach:

23 września – Toruń (Nadleśnictwa: Dobrzejewiece, Gniewkowo, Toruń i Cierpiszewo)

1 października – Bydgoszcz Południe (Nadleśnictwa: Bydgoszcz i Solec Kujawski)

2 października – Bydgoszcz Północ (Nadleśnictwa: Żołędowo, Toruń (w części Ostromecka)

 

W skład zespołu wchodzą przedstawiciele następujących instytucji.

Lasy Państwowe:
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
RDLP w Toruniu
Nadleśnictwo Bydgoszcz
Nadleśnictwo Żołędowo
Nadleśnictwo Toruń
Nadleśnictwo Dobrzejewice
Nadleśnictwo Gniewkowo
Nadleśnictwo Cierpiszewo
Nadleśnictwo Solec Kujawski
BULiGL w Gdyni
Instytut Badawczy Leśnictwa

Samorządy:
Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Starosta Bydgoski
Starosta Powiatu Toruńskiego
Urząd Miasta Bydgoszcz – Miejska Pracownia Urbanistyczna
Urząd Miasta Torunia
Wydział Środowiska i Ekologii Urzędu Miasta Torunia
Urząd Gminy Lubicz
Urząd Gminy Obrowo
Urząd Gminy Czernikowo
Urząd Gminy Wielka Nieszawka
Urząd Miejski w Solcu Kujawskim
Urząd Gminy Łysomice
Urząd Gminy Łubianka
Urząd Gminy w Dąbrowie Chełmińskiej
Urząd Gminy w Złejwsi Wielkiej
Gmina Białe Błota
Gmina Nowa Wieś Wielka
Urząd Gminy Osielsko
Urząd Gminy Sicienko

Biznes drzewny
Zakład Usług Leśnych Zbigniew Celebucki
PLWD sp. z o o

Administracja:
Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy
RDOŚ w Bydgoszczy
Ministerstwo Klimatu i Środowiska

Poseł na Sejm RP – Marcin Skonieczka

Organizacje pozarządowe
Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Bioróżnorodności „Matecznik”
Stowarzyszenie Kujawsko Pomorskie Centrum Edukacji Ekologicznej i Sportu
Stowarzyszenie MODrzew – Monitoring Obywatelski Drzew
Bydgodskie Formum Ekologiczne (BFE)
Stowarzyszenie Miłośników Górek Fordońskich
Stowarzyszenie „Tilia”
Fundacja Zielone Jutro
Bydgoskie Stowarzyszenie Miłośników Zabytków Bunkier
Komitet Ochrony Orłów
Stowarzyszenie Mieszkańców Gminy Sicienko
Społeczni Opiekunowie Drzew Toruń
Stowarzyszenie Historyczno-Archeologiczne „Bractwo”
Stowarzyszenie Pro Scholae
Polskie Towarzystwo Leśne Oddział w Toruniu
Polski Klub Ekologiczny Okręg Pomorsko-Kujawski w Toruniu
Stowarzyszenie Historyczne „Iskra”
Chorągiew Kujawsko Pomorska Związku Harcerstwa Polskiego