Baza wiedzy

Pomniki przyrody – jak zgłosić drzewo?

Każdy może zgłosić pomnik przyrody. Musimy poświęcić jedynie trochę czasu na udokumentowanie walorów drzewa.

Pomnik przyrody ustanawiany jest uchwałą rady gminy. W Bydgoszczy i innych miastach nasz wniosek kierujemy do rady miasta, w mniejszych miejscowościach do rady gminy. Pomnikiem przyrody mogą być zarówno drzewa, jak i elementy przyrody nieożywionej np. głazy, jary, jaskinie, źródła i wodospady. 

Jakie drzewo może zostać pomnikiem przyrody?

Drzewo powinno się wyróżniać na tle innych drzew tego samego gatunku w naszej okolicy. Może być wyjątkowe, ze względu na rozmiar, wiek, pokrój lub wyjątkowe walory przyrodnicze, naukowe, kulturowe, historyczne lub krajobrazowe. 

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. drzewa mierzone na wysokości 130 cm powinny posiadać obwód: 

  • bez koralowy, cis pospolity, jałowiec pospolity, kruszyna pospolita, rokitnik zwyczajny, szakłak pospolity, trzmielina –  co najmniej 50 cm
  • bez czarny, cyprysik, czeremcha zwyczajna, czereśnia, głóg, jabłoń, jarząb pospolity, jarząb szwedzki, leszczyna pospolita, żywotnik zachodni – co najmniej 100 cm
  • grusza, klon polny, magnolia drzewiasta, miłorząb, sosna Banksa, sosna limba, wierzba iwa, żywotnik olbrzymi – co najmniej 150 cm
  • brzoza brodawkowata, brzoza omszona, choina, grab zwyczajny, olsza szara, orzech, sosna wejmutka, topola osika, tulipanowiec, wiąz górski, wiąz polny, wiąz szypułkowy, wierzba pięciopręcikowa – co najmniej 200 cm
  • daglezja, iglicznia, jesion wyniosły, jodła pospolita, kasztanowiec zwyczajny, klon jawor, klon zwyczajny, leszczyna turecka, modrzew, olsza czarna, perełkowiec, sosna czarna, sosna zwyczajna, świerk pospolity – co najmniej 250 cm
  • buk zwyczajny, dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, lipa, platan, topola biała, wierzba biała, wierzba krucha – co najmniej  300 cm
  • inne gatunki topoli niż wymienione powyżej –  co najmniej 350 cm

Zobacz jak prawidłowo zmierzyć drzewo:

Czy można na prywatnej działce ustanowić pomnik przyrody?

Tak, jest to możliwe. Jeżeli mamy piękne drzewo możemy je zgłosić do takiej ochrony. Osobną kwestią jest ustanowienie pomnika bez zgody właściciela. Kwestia ta budzi kontrowersje. Zgoda właściciela jest moim zdaniem kluczowa, by cała operacja miała sens. Dlaczego? Po pierwsze, jeżeli drzewo znajduje się na terenie, który nie jest ogólnie dostępny lub część korony drzewa znajduje się nad prywatną działką urzędnicy dokonujący oględzin muszą uzyskać dostęp do tego miejsca. Trzeba ustalić stan drzewa np. zobaczyć czy drzewo nie potrzebuje zabiegów ochronnych, podparcia, usunięcia suchej gałęzi itp. Po drugie z punktu widzenia właściciela ustanowienie pomnika przyrody wiąże się z pewnymi ograniczeniami na własnym terenie. Najczęściej zakazy dotyczą prowadzenia prac ziemnych lub zmiany stosunków wodnych, czyli mogą np. uniemożliwić prowadzenie prac budowlanych. Po trzecie trudno wyobrazić sobie skuteczną ochronę drzewa wbrew woli i bez współpracy właściciela terenu. Osobom, na których terenie ustanowiono pomnik, gminy mogą zrekompensować niedogodności, jednak działając bez porozumienia narażają się często na długotrwałe postępowania sądowe, które mogą zakończyć się korzystną decyzją dla właściciela terenu i tym, że pomnik nie zostanie ustanowiony.

Klon srebrzysty – pomnik przyrody przy ul. Kopernika w Bydgoszczy

Jak przygotować wniosek – krok po kroku

Po pierwsze mierzymy drzewo na wysokości 130 cm. Jeżeli drzewo ma więcej niż jeden pień, mierzymy obwód każdego pnia oraz obwód drzewa przed rozwidleniem. Jeżeli jesteśmy w stanie możemy podać także inne wymiary drzewa – jego wysokość, zasięg rzutu korony, odległość od ziemi do konarów. Następnie opisujemy drzewo, jego położenie i walory. Czasem wystarczy jedno zdanie, ale np. w przypadku drzew ważnych ze względów kulturowych lub historycznych ważny będzie kontekst i otoczenie. Opisujemy również położenie drzewa. Dobrze jest podać dokładną lokalizację – adres, długość i szerokość geograficzną, a w przypadku gdy drzewo rośnie na terenie zadrzewionym zaznaczyć je na zdjęciu satelitarnym. Do wniosku załączamy też zdjęcia drzewa. Warto sprawdzić na geoportalu numer działki, na której rośnie drzewo. No i najprzyjemniejsze – jako zgłaszającemu przysługuje nam prawo nadania imienia.

Tutaj można zobaczyć przykładowy wniosek (kliknij w tekst).

Co dalej?

Po tym jak wniosek wpłynie do urzędu następują oględziny, podczas których określa się stan drzewa. Następnie Rada Gminy/Miasta przyjmuje projekt uchwały dotyczącej zgłoszonego drzewa. W uchwale określa się nazwę drzewa, położenie, sprawującego nadzór, a także zakazy (wybrane z listy w ustawie o ochronie przyrody) np. niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu, zakaz prac ziemnych itp. Projekt uchwały jest uzgadniany z Regionalną  Dyrekcją Ochrony Środowiska. Po uzgodnieniu rada miasta/gminy może przegłosować uchwałę i pomnik zostaje ustanowiony. 

Dlatego idąc na spacer warto przyjrzeć się bliżej drzewom. Może wypatrzymy następny pomnik przyrody?

Bydgoskie pomniki przyrody zostały opisane w książce wydanej przez miasto – zachęcamy do zapoznania się z nią [LINK].

W razie pytań związanych z pomnikami przyrody prosimy o kontakt mailowy zielonomi@modrzew.org.pl