Rewitalizacja Placu Wolności
Przeprowadziliśmy analizę zabezpiecznia drzew na Placu Wolności porównując stan w terenie z dokumentacją projektową oraz Bydgoskimi Standardami Zieleni. Chcieliśmy sprawdzić, czy przebieg prac prowadzony jest zgodnie z wdrożonymi wymaganiami dotyczącymi ochrony drzew.
Bydgoski Plac Wolności przechodzi metamorfozę. Po wybudowaniu zbiornika retencyjnego, plac budowy został przejęty przez wykonawcę realizującego prace remontowe – firmę Strabag. Nastąpiło to na początku kwietnia tego roku. Chwilę wcześniej, dnia 26 marca 2024 roku Miasto Bydgoszcz, drogą zarządzenia Prezydenta Miasta wprowadziło standardy utrzymania, ochrony i rozwoju terenów zieleni – „Bydgoskie Standardy Zieleni”. Dokument, o którym pisaliśmy tutaj https://www.modrzew.org.pl/bydgoskie-standardy-zieleni/, opisuje m.in. wymagania ochrony zieleni w procesach budowlanych. Zgodnie z zarządzeniem standardy są przeznaczone do stosowania w ramach wszelkich inwestycji na terenach stanowiących własność Gminy Bydgoszcz oraz Skarbu Państwa przez jednostki organizacyjne Urzędu Miasta Bydgoszczy, miejskie jednostki organizacyjne oraz spółki z udziałem Miasta Bydgoszcz. Postanowiliśmy sprawdzić, czy przebieg prac na Placu Wolności, będącego przyrodniczą wizytówką Bydgoszczy, prowadzony jest zgodnie z wdrożonymi wymaganiami dotyczącymi ochrony drzew.
Zamysł jest prosty. Poniżej znajduje się zestawienie stanu faktycznego, zastanego na terenie inwestycji, z zapisami „Bydgoskich Standardów Zieleni”, oraz dokumentacją projektową – „Zabezpieczenie drzew na placu budowy wraz z ochroną istniejącego pomnika przyrody”
Zabezpieczenie pni drzew przed uszkodzeniami
Zapis dokumentacji projektowej:
Na placu budowy zabezpieczyć przed uszkodzeniami drzewa i krzewy znajdujące się w obrębie i bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji poprzez odeskowanie do wysokości 2-3 m od poziomu gruntu (dolna część desek opierać się ma na podłożu); pomiędzy odeskowaniem i powierzchnią pnia drzewa powinien zostać umieszczony elastyczny materiał (np. rury drenarskie).
Zapis Bydgoskich Standardów Zieleni:
Pień drzew zabezpieczamy kilkoma metodami, które możemy stosować zależnie od faktycznych potrzeb:
– przez obłożenie pnia opaskami dystansującymi, np. z rur elastycznych, które dookoła okłada się szalunkiem z desek do wysokości osadzenia korony i obwiązuje drutem,
Deski szalunkowe powinny opierać się o grunt oraz być w nim delikatnie zagłębione. W przypadku wystających korzeni napływowych bądź zgrubień odziomka wystające elementy drzewa należy obsypać piaskiem.
Stan faktyczny:
– wszystkie drzewa zostały zabezpieczone przed uszkodzeniami odeskowaniem,
– pomiędzy odeskowaniem a pniem drzewa znajdują się elastyczne opaski dystansujące,
– na niektórych drzewach odnotowano braki w odeskowaniu,
– w przypadku niektórych drzew deski szalunkowe nie opierają się o grunt (niedostateczna ochrona dolnej części pnia i odziomków).
Wyznaczenie SOD – Strefa Ochrony Drzewa
Zapis dokumentacji projektowej:
Na czas realizacji robót zabezpieczyć drzewa przed zniszczeniem i uszkodzeniem korony, pnia i systemu korzeniowego poprzez zastosowanie tymczasowego ogrodzenia, obejmującego zasięg korony i systemu korzeniowego nie mniejszy niż rzut korony powiększony o 1 metr; ogrodzenie powinno być zbudowane z trwałych materiałów o wys. min. 1,5 m, oparte na podłożu i nie ulegać relokacji do czasu zakończenia robót.
Wygrodzenia należy oznakować tablicami informacyjnymi np.: „Strefa ochrony Zieleni” – nie wchodzić, nie przestawiać ogrodzenia, nie składować materiałów. Zakres montażu tymczasowych ogrodzeń ustali Inspektor nadzoru ds. zieleni bezpośrednio na placu budowy w uzgodnieniu z Zamawiającym.
Zapis Bydgoskich Standardów Zieleni:
Strefa Ochrony Drzewa (SOD) to obszar wokół drzewa chroniący jego część nadziemną (pień i koronę, siedlisko) oraz podziemną (korzenie i glebę) przed negatywnym wpływem inwestycji. Zaleca się, by zasięg SOD obejmował: strefę rzutu korony powiększoną o 1,5 m z każdej strony. Strefa ta powinna zostać wygrodzona ogrodzeniem przenośnym, osadzonym na bloczkach lub mocowanym punktowo w gruncie o minimalnej wysokości 1,5 m. drzewa. Ogrodzenie powinno być dobrze widoczne, oznaczone tablicą z napisem: „Strefa ochronna drzewa. Nie wchodzić. Nie przesuwać ogrodzenia. Nie składować materiałów.” Powyższe ma na celu uniknięcie przypadkowego uszkodzenia zieleni w wyniku robót.
W przypadku drzew cennych, sędziwych, o pomnikowych rozmiarach, a nie objętych formą ochrony, strefa SOD powinna wynosić obrys rzutu korony powiększony o 3m z każdej strony, ale o promieniu nie mniejszym niż 15 m.
Stan faktyczny:
Na placu budowy nie odnotowano wyznaczenia strefy ochrony drzew. Dotyczy to również najcenniejszych drzew na terenie inwestycji: pomnikowego platana klonolistnego oraz wiązu szypułkowego.
Chcemy zaznaczyć, że Strefy Ochrony Drzew zostały wyznaczone i przestrzegane prawidłowo, podczas rewitalizacji Placu Kościeleckich. Takiej dbałości o zieleń miejską oczekujemy w przypadku każdej miejskiej inwestycji.
Zmiana poziomu gruntu
Zapis dokumentacji projektowej:
Nie wolno zmienić poziomu gruntu do odległości rzutu korony (w przypadku konieczności zmiany poziomu należy wykonać system napowietrzający glebę)
Stan faktyczny:
– w przypadku większości cennych przyrodniczo drzew nie odnotowano zmiany poziomu gruntu,
– w przypadku szpaleru młodych lip wzdłuż ulicy Plac Wolności zauważono, zmianę poziomu gruntu w obrębie korony,
Ochrona systemu korzeniowego
Zapis dokumentacji projektowej:
Nie wolno na powierzchni wyznaczonej rzutem korony składować materiałów chemicznych i budowlanych, odkładania urobku, lokalizowania kontenerów, zanieczyszczania podłoża.
Wszystkie materiały z rozbiórki należy na bieżąco wywozić z terenu budowy, zakazuje się ich składowania na istniejących zieleńcach oraz pod koronami drzew istniejących.
Zakaz postoju i poruszania się ciężkim sprzętem budowlanym w obrębie powierzchni wyznaczonej rzutem korony – powoduje to nieodwracalne zmiany fizykochemiczne struktury gleby.
Zapis Bydgoskich Standardów Zieleni:
Nie należy dopuścić do składowania stali i ciężkich elementów konstrukcyjnych w strefie korzeniowej, gdyż może to prowadzić do zniszczenia korzeni znajdujących się w przy powierzchni. Należy unikać wsiąkania w strefę korzeni drzew wody zużywanej do oczyszczania terenu i elementów na placu budowy.
Stan faktyczny:
Pod koronami niektórych drzew odnotowano składowanie materiałów budowlanych, pojazdów budowlanych, elementów stalowych, paleto-pojemnika.
Podsumowanie
Wszystkie powyższe niedociągnięcia mogą prowadzić zarówno do utraty stabilności, jak i obniżenia kondycji drzewa. Strefa Ochrony Drzewa (SOD) ma kluczowe znaczenie w zabezpieczeniu drzewa w procesie inwestycyjnym. Zgodnie z najlepszymi praktykami prace budowlane nie powinny być wykonywane w rzucie korony drzewa, a w przypadku drzew dojrzałych i cennych należy dodać bufor co najmniej 2-5 m poza rzut korony. Do takich prac możemy zaliczyć między innymi wykopy, zmianę poziomu gruntu, składowanie materiałów budowlanych.
Konsekwencją wykopów w odległości 5 średnic pnia (i mniejszej) może być uszkodzenie korzeni szkieletowych, a następnie znaczące osłabienie stabilności drzewa w gruncie. Zagęszczenie gruntu poprzez składowanie materiałów budowlanych, pojazdów prowadzi do spadku możliwości przenikania i gromadzenia wody w glebie. Ponadto niedobór powietrza działa negatywnie na samo drzewo, jak i na organizmy glebowe, w tym grzyby mikoryzowe, niezbędne do prawidłowego wzrostu drzewa. Zanik mikoryzy będzie zawsze negatywnie wpływał na kondycję drzewa. Obniżenie poziomu gruntu natomiast może prowadzić do odsłonięcia i uszkodzenia korzeni, a wypłycone i martwe korzenie to znów utrata stabilności i obniżenie kondycji drzewa.
Źródła:
Bydgoskie Standardy Zieleni – https://prawomiejscowe.pl/UrzadMiastaBydgoszczy/document/1041236/Zarzadzenie-212_2024
Dokumenty projektowe – Zabezpieczenie drzew na placu budowy
Inspekcja drzew, Kamil Witkoś-Gnach, Wrocław 2021
